
współczesnej cywilizacji jest nie tylko ekonomizacja życia społecznego
ale także proces przeorientowywania się gospodarek narodowych na
gospodarkę globalną, proces związany z globalizacją ekonomiczną jako
trwałą tendencją w skali całej kuli ziemskiej
191
. Na ten aspekt rozwoju
stosunków międzynarodowych szczególny nacisk kładł amerykański
socjolog Immanuel Wallerstein, który w latach siedemdziesiątych zajął
się analizą systemu-światowego, podkreślając, iż logika manipulacji i
konstelacji władzy w systemie światowym uzależniona jest od podziału
pracy i produkcji rozwijających się w ramach gospodarki-świata. Uznał
tym samym, iż analizując układ sił w ramach środowiska
międzynarodowego należy przede wszystkim zwrócić uwagę jaką rolę
dane państwo odgrywa w ramach globalnego systemu gospodarczego,
przenosząc tym samym zainteresowanie geopolityków na aspekty
ekonomiczne.
192
Według amerykańskiego uczonego, około 1500 r.
zaczęła się w Europie Zachodniej kształtować nowoczesna gospodarka
kapitalistyczna, która początkowo ograniczona była do Europy
Zachodniej (economie monde). Ze względu na swoją wewnętrzną
strukturę, efektywność i tendencję do ekspansywnego rozwoju,
kapitalistyczna gospodarka pokryła cały świat stopniowo wchłaniając
pozostałe regiony i od XIX w. na świecie panuje już jeden globalny
system gospodarczy – kapitalistyczna gospodarka-świat (economie
mondiale). Kapitalistyczny rynek ekonomiczny z charakterystycznymi
dla niego formami transakcji, organizacjami, instytucjami, etosem
191
Por. A. Chodubski, Założenia metodologiczne badania zjawisk i procesów globalnych
(w:) Politologia w Polsce, pod red. T. Łoś-Nowak, Toruń 1998, s. 29.
192
Immanuel Wallerstein w swoim podejściu do analizy zagadnień geopolitycznej
struktury świata wykorzystywał wcześniejsze dokonania francuskich historyków
związanych z tzw. „szkołą Annales”. Szczególny wpływ na teorię Wallersteina wywarł
francuski historyk Fernand Braudel, który upowszechnił w naukach społecznych analizy
systemu gospodarczego jako czynnika organizującego świat społeczny człowieka.
Wprowadził on do szerokiego obiegu pojęcie systemu gospodarki światowej (economie
mondiale) w znaczeniu systemu globalnego oraz gospodarka-świat (economie monde)
oznaczające gospodarkę części świata odznaczającą się, dzięki wewnętrznym
powiązaniom, pewną organiczną jednością. Według francuskiego uczonego każda
gospodarka-świat zbudowana jest z przylegających do siebie i zazębiających się
powiązanych wzajemnie sfer, które znajdują się na różnych poziomach rozwoju.
Występują trzy podstawowe obszary: niewielkie centrum, dość rozwinięte regiony
drugorzędne i ogromne marginesy zewnętrzne. W zależności od sfery zmieniają się cechy
charakterystyczne społeczeństwa, gospodarki, techniki, kultury i porządku politycznego.
Centrum – „serce”, gromadzi wszystko co najbardziej zróżnicowane i zaawansowane.
Pierścień następny rozporządza tylko częścią owych korzyści, choć ma w nich udział.
Ogromne i słabo zaludnione peryferia są natomiast biedne, zacofane, zapóźnione i z
łatwością poddające się wyzyskowi. Por. F. Braudel, Kultura materialna, gospodarka i
kapitalizm, t.3, Warszawa 1992, s. 11-12, 27-28.
Kommentare zu diesen Handbüchern